Ο Γνώμονας και ο Διαβήτης, δύο εργαλεία φαινομενικά απλά, αποτελούν ίσως το πιο αναγνωρίσιμο σύμβολο του Τεκτονισμού. Η παρουσία τους σε κάθε Στοά, σε συνδυασμό με το Βιβλίο του Ιερού Νόμου, υποδηλώνει τον βαθύ συμβολισμό και την ηθική φιλοσοφία που διέπει την Τεκτονική παράδοση.

Ο Γνώμονας, ως εργαλείο που χρησιμοποιείται για τη χάραξη ευθειών γραμμών, συμβολίζει την ευθύτητα, την ορθότητα και την ηθική. Υπενθυμίζει στα μέλη την ανάγκη να ζουν σύμφωνα με τις αρχές της δικαιοσύνης, της αλήθειας και της τιμιότητας.

Ο Διαβήτης, από την άλλη, χρησιμοποιείται για τη χάραξη κύκλων και συμβολίζει τα όρια, τη μετριοπάθεια και την αυτοσυγκράτηση. Υποδεικνύει την ανάγκη για ισορροπία στη ζωή, για έλεγχο των παθών και για σεβασμό στους νόμους και τους κανόνες.

Μαζί, ο Γνώμονας και ο Διαβήτης συμβολίζουν την αρμονία μεταξύ της ελευθερίας και του περιορισμού, της λογικής και του συναισθήματος, της ατομικότητας και της κοινωνικής ευθύνης. Υπενθυμίζουν στα μέλη την ανάγκη να ενεργούν με σύνεση, μετριοπάθεια και ηθική, τόσο στην προσωπική τους ζωή όσο και στις σχέσεις τους με τους άλλους.

Η συμβολική σημασία του Γνώμονα και του Διαβήτη αντικατοπτρίζεται και σε διάφορες φιλοσοφικές σχολές. Ο Πλάτωνας, μέσα από την αλληγορία του σπηλαίου, υπογραμμίζει τη σημασία της αναζήτησης της αλήθειας και της γνώσης, που μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τη λογική και την ηθική. Ο Γνώμονας, ως σύμβολο της ευθύτητας και της ορθότητας, συνδέεται άμεσα με αυτήν την πλατωνική ιδέα. Για παράδειγμα, ένας Τέκτονας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον Γνώμονα ως οδηγό στις επαγγελματικές του αποφάσεις, επιλέγοντας πάντα την έντιμη και δίκαιη οδό.

Οι Στωικοί φιλόσοφοι τόνιζαν τη σημασία της αυτοσυγκράτησης, της αποδοχής της μοίρας και της εναρμόνισης με τη φύση. Ο Διαβήτης, ως σύμβολο των ορίων και της μετριοπάθειας, αντικατοπτρίζει αυτές τις αρχές. Ένα παράδειγμα εφαρμογής του Διαβήτη στην καθημερινότητα ενός Τέκτονα θα ήταν η διατήρηση της ψυχραιμίας και της αυτοκυριαρχίας σε δύσκολες καταστάσεις, αποφεύγοντας τις υπερβολές και τις παρορμητικές αντιδράσεις.

Ο Κομφούκιος δίδασκε τη σημασία της ηθικής συμπεριφοράς, του σεβασμού στους ανθρώπινους νόμους και της αρμονικής συνύπαρξης. Ο Γνώμονας και ο Διαβήτης, μαζί, συμβολίζουν αυτήν την ισορροπία μεταξύ ατομικής ελευθερίας και κοινωνικής ευθύνης. Σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, αυτό θα μπορούσε να μεταφραστεί σε πράξεις αλληλεγγύης και φιλανθρωπίας, σεβόμενοι πάντα τους νόμους και τους κανόνες της κοινωνίας.

Ωστόσο θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι τα σύμβολα μιλούν με διαφορετικό τρόπο στον ψυχισμό του καθενός και για αυτό δεν πρέπει να τα ερμηνεύουμε ούτε δογματικά, ούτε μονοδιάστατα. Πάντα υπάρχουν στρώματα κατανόησης και ερμηνείας και όλες οι ερμηνείες είναι πλήρως αποδεκτές.